ความเป็นมาของการพัฒนาและการจัดทำฐานข้อมูลวัฏจักรชีวิตของไทย

การจัดทำบัญชีรายการวัฏจักรชีวิต (Life Cycle Inventory; LCI) ของผลิตภัณฑ์หรือการบริการ ซึ่งเป็นข้อมูลพื้นฐานสำคัญที่ช่วยสนับสนุนงานด้านสิ่งแวดล้อมและการค้าของประเทศ ทั้งการประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อมตลอดวัฏจักรชีวิต การพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การวางแผนการใช้ทรัพยากร รวมถึงการวางนโยบายของภาครัฐ ด้วยตระหนักถึงความสำคัญดังกล่าว หน่วยงานพันธมิตร อันประกอบด้วย ศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ, กระทรวงอุตสาหกรรม (โดยกรมโรงงานอุตสาหกรรม), สภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย, สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย จึงร่วมกันดำเนินการจัดทำ “ฐานข้อมูลบัญชีรายการวัฏจักรชีวิตของประเทศไทย” ขึ้น เพื่อให้เป็นโครงสร้างพื้นฐานของประเทศในการนำไปใช้ประโยชน์ดังกล่าวข้างต้น

การจัดทำ Life Cycle Inventory (LCI) หรือบัญชีรายการวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ (หรือการบริการ) เป็นขั้นตอนที่สำคัญที่สุดในการประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อมด้วยวิธี LCA ซึ่งLCI ที่มีคุณภาพ ถูกต้อง น่าเชื่อถือ และโปร่งใส จะทำให้ผลการประเมินถูกนำไปใช้ได้อย่างถูกต้องเหมาะสม ทั้งในการปรับปรุงการผลิต การเลือกห่วงโซ่อุปทาน (Supply Chain) การวางแผนการใช้ทรัพยากร การตัดสินใจ การวางนโยบาย รวมถึงการขอฉลากสิ่งแวดล้อม เช่น Carbon Footprint เป็นต้น

การดำเนินงานของการพัฒนาฐานข้อมูลวัฏจักรชีวิตของประเทศไทย

จากความสำคัญของ LCI ของวัสดุพื้นฐานและพลังงานดังกล่าว หน่วยงานพันธมิตรทั้ง 5 หน่วยงานข้างต้นจึงได้จัดทำ “ฐานข้อมูลวัฏจักรชีวิตของวัสดุพื้นฐานและพลังงานของประเทศ” ขึ้น โดยมุ่งไปที่วัสดุพื้นฐานและพลังงาน 3 กลุ่มใหญ่ ดังนี้

1. กลุ่มโครงสร้างพื้นฐาน (Infrastructure) ได้แก่ ผลิตภัณฑ์จากโรงกลั่นน้ำมัน โรงแยกก๊าซธรรมชาติ ไฟฟ้า น้ำประปาและน้ำอุตสาหกรรม การขนส่งโดยรถบรรทุก
2. กลุ่มวัสดุพื้นฐาน (Basic Materials) แบ่งย่อยออกเป็น 3 กลุ่ม คือ
   1. วัสดุจากอุตสาหกรรม ได้แก่ สิ่งทอ เยื่อและกระดาษ เม็ดพลาสติก
   2. วัสดุจากเกษตรกรรม ได้แก่ ยางธรรมชาติ ปาล์มน้ำมัน พืชผักผลไม้ และปศุสัตว์
   3. วัสดุก่อสร้าง ได้แก่ กระจก ไม้ยางพารา
3. กลุ่มการรีไซเคิลและการจัดการซาก (Recycle and Waste Management) ได้แก่ การรีไซเคิล การเผา การฝังกลบ การย่อยสลายโดยไม่ใช้ออกซิเจน

คณะทำงานของการจัดทำฐานข้อมูลวัฏจักรชีวิต

1. คณะทำงานดูแลฐานข้อมูลกลาง (Commissioner) ปัจจุบัน คือ สถาบันเทคโนโลยีและสารสนเทศเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน (TIIS) ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมคุณภาพ ดูแล รักษา และเผยแพร่ฐานข้อมูล รวมถึงให้คำปรึกษาในการจัดทำฐานข้อมูล และรับผิดชอบภาพรวมของการพัฒนาฐานข้อมูลให้เป็นไปตามมาตรฐานสากล

2. คณะทำงานเก็บข้อมูลบัญชีรายการสิ่งแวดล้อม (Practitioner) ได้แก่ กลุ่มบุคคลหรือหน่วยงานต่างๆ ที่มีความเชี่ยวชาญในอุตสาหกรรมเป้าหมาย มีหน้าที่ในการติดต่อกับภาคอุตสาหกรรมหรือเกษตรกรรมที่เกี่ยวข้อง เพื่อขอข้อมูล วิเคราะห์ความถูกต้อง และความน่าเชื่อถือของข้อมูลนั้นๆ รวมทั้งจัดส่งข้อมูลให้กับคณะทำงานดูแลฐานข้อมูลกลาง

3. คณะทำงานบริหาร (Steering Committee) มีหน้าที่ในการกำกับดูแลการพัฒนาฐานข้อมูลวัฏจักรชีวิตให้บรรลุวัตถุประสงค์ในการดำเนินงาน ตลอดจนติดตามความคืบหน้า และสนับสนุนการดำเนินงานโครงการ

4. คณะทำงานด้านเทคนิค (Technical Committee) มีหน้าที่ดูแลภาพรวมของการดำเนินงานด้านเทคนิคให้บรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้ ตลอดจนกำหนดวิธีการติดตามความก้าวหน้า และให้คำแนะนำ วิธีการ หรือแนวทางการแก้ไขปัญหาและอุปสรรคที่เกิดขึ้น

ในการทำ National LCI ของผลิตภัณฑ์ใดผลิตภัณฑ์หนึ่ง ผู้เก็บข้อมูล (Practitioner) จำเป็นต้องมีความรู้ความเข้าใจในผลิตภัณฑ์เป้าหมายและหลักการ LCA เมื่อ Practitioner ได้ตั้งเป้าหมายและขอบเขตของการเก็บข้อมูลแล้ว จึงทำแบบสอบถามเพื่อใช้ในการสัมภาษณ์หรือเพื่อให้ผู้ประกอบการกรอกข้อมูลตามความเป็นจริง เมื่อ Practitioner ได้รับข้อมูลจากผู้ประกอบการทุกแห่งตามขอบเขตที่กำหนดไว้แล้ว จากนั้นจึงทำการแปลงข้อมูลให้เป็น LCI เฉลี่ยที่เป็นตัวแทนของประเทศแล้วส่งกลับมายังสถาบันฯ ซึ่งเป็นผู้ดูแลฐานข้อมูลกลาง ผู้เก็บข้อมูลควรตั้งคณะกรรมการที่ประกอบไปด้วยผู้ทรงคุณวุฒิ ทั้งด้าน LCA และสาขาที่เกี่ยวข้องกับผลิตภัณฑ์เป้าหมาย เพื่อให้คำแนะนำด้านการวางขอบเขตการทำแบบสอบถาม และให้ความเห็นกับผล LCI ที่ได้ หากคณะกรรมการเห็นควรให้ปรับปรุงแก้ไข ผู้เก็บข้อมูลควรดำเนินการแก้ไข ทั้งนี้เพื่อให้การทำ National LCI เป็นไปตามข้อกำหนดใน ISO 14040 และ ISO 14044 คือ วิธีการเก็บข้อมูลถูกต้อง ข้อมูลมีคุณภาพ และโปร่งใส รวมถึงตอบวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม โปรดติดต่อ:

จิตติ มังคละศิริ
นักวิจัยอาวุโส
02 564 6500 ต่อ 4063
jitti.mungkalasiri@nstda.or.th

• Facebook